Dane identyfikacyjne obiektu
Zespół pałacowo - parkowy w Karkajmach (Korbsdorf) składa się z
niewielkiego budynku pałacu, zachowanego zaledwie w granicach ścian
zewnętrznych, oraz 4,5 hektarowego parku krajobrazowego - jednego z największych
oraz najbardziej malowniczych na Warmii.
Nieruchomość położona jest w odległości 3 km na zachód od miasta Ornety i
wyprzedza na „drodze pałacowej” o 1,5 km pobliskie (już wyremontowane)
założenie pałacowo - parkowe w Bogatyńskich (Tungen), dokąd droga powyższa
prowadzi. Oba zabytki należą do najwcześniejszych majątków szlacheckich na
Warmii - 1282 oraz 1312 rok (Karkajmy). Stan zachowania oraz usytuowanie
omawianych zabytków w pierwotnym krajobrazie - wskazywane jest jako ważne
dziedzictwo kultury, chronione prawem oraz wpisem do rejestru zabytków o numerze
A - 3159.
Historia
W 1312 roku biskup Eberhard z Nysy nadaje (braciom) rycerzom Bando i
Tulegedowi 30 łanowy obszar w celu założenia na nim wsi folwarcznej. W wieku
XVI właścicielem majątku był Caspar Dambitz, w XVII - Białobrzescy, Mollerowie,
a od początku wieku XVIII - znamienity ród von Schau, który pod koniec XVIII
wieku nadał parkowi krajobrazowy rozmach, pałac zaś unowocześnił zgodnie z
nurtem preromantyzmu i malowniczości architektury ogrodowej.
Od końca XIX w - do 1945 r. posiadłość należy do możnego rodu von Kobylińskich,
skoligaconego z najważniejszymi domami Prus Wschodnich, którzy Karkajmy
(Korbsdorf) rozsławili dzięki prowadzonej tu słynnej hodowli koni rasy trakeńskiej.
Manfred von Kobyliński był także uznanym popularyzatorem myślistwa. Ilustracje
wnętrz karkajmowskiego pałacu znajdziemy w jego książce pt. „Bunte Streke”.
W tym także okresie, w pałacu w Karkajmach znajdowała się część kolekcji
siedemnastowiecznego malarstwa holenderskiego, należąca do Carla Emmanuela
Oskara und Graf zu Burggraf Dohna - Schlodien, przeniesiona do Muzeum Warmii i
Mazur w Olsztynie.
Do muzeum trafił także z Karkajm bogato zdobiony piec kaflowy z 1737 roku.
Prezentowany na wystawie stałej w Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku,
uznawany jest za najważniejszy zabytek pieca tego typu w zbiorach Polskich.
Pałac
Powierzchnia pałacu wraz z oficyną - 884,35 m2
W dniu (1.01.2011) rozpoczęcia prac konserwatorskich, stwierdzono stan
zniszczenia budynku pałacu (oraz przylegającej do niego od strony zachodniej
oficyny) w 80%. Realizując program prac porządkowych oraz zabezpieczających
oczyszczono bydynki z gruzu oraz zdemontowano resztki więźby dachowej.
Wykonano profesjonalne rysunki inwentaryzacyjne obiektu, badania konstrukcyjne
ścian oraz rozpoczęto prace projektowe odbudowy pałacu.
Obiekt, zamieszkały jeszcze w latach 80 - tych, w wyniku napraw
powojennych uszkodzeń uległ znacznym przekształceniom, zwłaszcza w strefie
fasady ogrodowej. Nawarstwienia kolejnych elementów architektonicznych w
obiekcie - dobudowana na planie litery „L” oficyna oraz pomniejsze dobudówki od
strony zachodniej oraz północnej, zatarły pierwotną szlachetność budynku, którą
poznaliśmy dopiero w wyniku badań ikonograficznych - ze zdjęcia właścicieli pałacu
pozujących na tle pięknej fasady ogrodowej z 1903 r.
Paradoksalnie - tak znaczny stan zniszczenia obiektu, pozwolił na
oczyszczenie architektury pałacu z wtórnych nawarstwień, „odkrył” zamurowane
okna i obnażył skrywaną dotąd urodę budynku. Ilość „powietrza”, które dociera do
wnętrza pałacu, wraz z ponownym przepruciem otworów okiennych, obecnie
zamurowanych, wprowadza park do środka budynku przez ażur ścian, zwłaszcza w
strefie sieni. Dopiero teraz czytelne stają się osie widokowe, a budynek pałacu
poprawnie wkomponowuje się w całość założenia. Wcześniej „opakowany”
zapleczem architektury użytkowej, zatracił na dobre swój harmonijny związek z
otoczeniem - stąd, pojawiający się często w literaturze zarzut, że utracił on swe cechy
zabytkowe.
Zatem teraz swą zabytkowość odzyska. Wschodnia fasada - to klasyczny nurt
malarski w architekturze; fasada zwielokrotniona formami ramowymi
neutralizującymi ciężar ściany, wprowadza grę światła i cienia. Ośli grzbiet
zwieńczenia zaś, w sposób charakterystyczny dla nurtu sentymentalnego w
architekturze końca XVIII wieku, wprowadza element orientu.
Fasada ogrodowa pałacu w Karkajmach musiała się podobać, skoro reminiscencje
tego pomysłu pojawią się na wielu fasadach budynków w sąsiedniej Ornecie.
Pałac - opis
Budynek pałacu posiada dwie kondygnacje, w części jest podpiwniczony,
osadzony na planie prostokąta, dwutraktowy, z sienią na osi. Fasada od strony
wschodniej posiada ryzalit, w którego zwieńczeniu osadzono niszę z drewnianą
figurą św. Józefa; elewacje są pięcio - lub trzy osiowe. Otwory okienne dowolnie
zamurowywano już w XIX w., zmiany zaś w proporcjach fasad maskowano za
pomocą imitacji iluzjonistycznej oraz obróbki tynkarskiej. Naczółkowy dach
pokrywała dachówka ceramiczna, poniżej znajdował się - znacznych rozmiarów -
gzyms koronujący; gzyms kordonowy zaś dzieli w połowie wysokości budynek na
dwie kondygnacje.
Oficyna
Element architektury o charakterze użytkowym, estetycznie wtórny, do
możliwej, ale nie koniecznej, odbudowy w nowym rygorze stylistycznym. Obecnie
planowany jako budynek niezależny od pałacu (rysunki do wglądu)
Park
Podobnie do budynku pałacu, po roku 1945 park także nie miał szczęścia ani
do badaczy, ani do gospodarza. Przytłaczał ogromem, różnorodnością zadrzewienia i
ukształtowania terenu, zniechęcał trudnością dostępu. Z czasem stał się na tyle
niedostępny, że „dodano” mu dodatkową funkcję - wysypiska śmieci oraz gruzu.
Analizując dostępne dane, badacze doceniali fakt, że granice parku nigdy nie uległy
zmianie, co jest ewenementem w skali kraju. W „Ewidencji zespołów zieleni” parku,
wykonanej przez Pracownie Konserwacji Zabytków w 1984 roku czytamy, że park
zaprojektowano w kompozycji krajobrazowej, posiada on stary i bogaty drzewostan
(wymieniono ponad 285 drzew i 19 gatunków), ma dwa kaskadowo usytuowane
stawy, połączone ciekiem wodnym oraz zlokalizowali w oddali interesujący osiowy
element kompozycji przestrzennej - samotnika lipy w osi pałacu.

Rozpoczęte w 2011 roku żmudne, wykonywane ręcznie prace porządkowe w
przypałacowym parku w Karkajmach, zakończono dopiero w roku 2015.
Wywieziono ponad 400 przyczep śmieci, uzyskując czystość ziemi umożliwiającą bezpieczne koszenie trawy kosiarką samobieżną na całej powierzchni parku. Przy
wsparciu badań ikonograficznych, potwierdzono istnienie w części północnej parku
trzech stawów, malowniczo schodzących kaskadowymi tarasami z wzgórza ku
dołowi, połączonych ciekiem wodnym zasilającym w części wschodniej parku
biegnący w poprzek tego ostatniego strumień.
Co więcej, okazało się, że czytelnych jest wiele osi widokowych, często
prowadzących do nasadzeń drzewostanów tworzących zielone altany, a liczne aleje i
ścieżki osłaniają szpalery drzew. Nad ciekiem wodnym malowniczo przerzucono
mostki, różnorodność ukształtowania terenu zaś oraz bogactwo roślinności, potęguje
wrażenie malowniczości, zapewniając dogodny mikroklimat w różnych miejscach
parku. Nie dziwi zatem opis Ferdinanda von Schau, pełniącego wysoką funkcję w
administracji regionu Braniewa, że jako Landschaftsdirector 1010pełnił swe
obowiązki nie ruszając się z domu - czyli ukochanych Karkajm.
Dzisiaj, park w Karkajmach należy do najlepiej zadbanych na terenie Warmii. W
części krajobrazowej, wymaga niewielkich zabiegów dosadzenia drzew oraz
krzewów, instalacji małej architektury, itp. Wszystko to można wygodnie
rozplanować na całej powierzchni parku. Duża przestrzeń płaskiego tarasu ziemnego
od strony wschodniej, każe rozważyć w tym miejscu obsadzenie roślinnością o
charakterze geometrycznym. Wszystko w rękach specjalistów.




W przypadku tej oferty wynagrodzenie naszego biura pokrywa właściciel nieruchomości.

Oferta wysłana z programu dla biur nieruchomości - asariWEB